Maculatuur (ook wel: membra disjecta) is afvalmateriaal van een bestaand boek van papier of perkament dat, vooral in de 15e en 16e eeuw, hergebruikt werd ter versteviging van een nieuwe boekband of ter bescherming van een nieuw boekblok.
Hergebruik
De fragmenten zijn afkomstig van boeken of handschriften die overbodig waren geworden of die destijds niet meer interessant werden gevonden. Het papier of perkament van zo’n nutteloos boek werd in stukken gesneden en de fragmenten werden bij de vervaardiging van een nieuwe band hergebruikt als overlijmstrook tussen de ribben van de boekband, maar ook als versteviging van het scharnier (tussen plat en boekblok), als dekblad of als schutblad.
Grote en kleine fragmenten
De grootte van de fragmenten verschilt naar gelang het gebruik. Zo zijn fragmenten voor rugbeleg kleiner dan een fragment dat gebruikt wordt als dek- of schutblad. Scharnierstroken zijn vaak zeer smal. Een bijzonder geval van maculatuur is de bekleding van de boekband met een zeer groot fragment van een overbodig geworden perkamenten handschrift. Het betreft in zo’n geval vaak een muziekblad uit een middeleeuws liturgisch handschrift.
Belang van maculatuur
Het grote belang van maculatuur is natuurlijk de historische tekst die op het fragment nog te ontcijferen is. Voor onderwijs en onderzoek wordt wereldwijd regelmatig gebruik gemaakt van maculatuur. De abdijbibliotheek ontsluit het historische boek als totaalobject in Worldcat, en dus ook de maculatuur. Waar mogelijk wordt het tekstfragment geïdentificeerd, in het catalogusrecord afgebeeld en op die manier zo efficiënt mogelijk beschikbaar gesteld aan onderzoekers.
Lees hier alle berichten over maculatuur.